ГУК "Центр развития бурятской культуры Забайкальского края"

Агын Буряадай тойрогой дэбисхэр дээрэ үнгэргэгдэхэ

Буряад хэлэнэй үдэрнүүдэй нээлтын баяр ёһололой

СЦЕНАРИ

Хэзээ үнгэргэгдэхэб: 2015 оной октябриин 9-дэ 11.00 сагһаа

Хаана үнгэргэгдэхэб: «Ага тосхон» гэһэн тойрогой түб хотодо

Сценари найруулан зохёогшо: Батомункина Ц.Ц.

Баяр ёһололой нээлтэ хүтэлэн ябуулагшад: Алакчинова Б.Б., Аюров Б.Б., Батомункина Ц.Ц. Репетици – октябриин 13-да 16.00 сагһаа

Выставка: музей, библиотека, ДалиТэ, ДДТ, ДШИ, ДСОШ №1, МСОШ №2

(нээлтэ хүтэлэгшэдэй үгэ хэлэжэ байха үедэ

буряад хүгжэм табигдажа байха)

(фанфара зэдэлнэ)

(фанфарын удаа «ТАЛЫН ҺҮЛДЭ» гэһэн хатар К.И.Базарсадаевай нэрэмжэтэ уранһайханай һургуулиин һурагшад гүйсэдхэнэ (16 басагад).

Багшань – Дарима Дашинимаевна Аюшиева)

(Удаань – баяр ёһололой һайндэр хүтэлэгэшд тайзан дээрэ гарана)

Агууехэ Илалтын 70 жэлэй ойдо зорюулагдана…

Хүтэлэгшэ - Амгалан үдэрэй амар мэндэ хүндэтэ айлшад, нютагайхин, үндэр наһатай үбгэд, хүгшэд, ахай абгайнар, үетэн нүхэд! Бидэ халуун мэндэеэ мэдүүлэн, таанадаа үнэн зүрхэнһөө амаршалнабди. Амар мэндээ!

Хүтэлэгшэ - Добрый день, уважаемые гости, дорогие земляки! Мы от всей души приветствуем вас на торжественном открытии Дней бурятского языка в Агинском Бурятском округе.

Хүтэлэгшэ - Арад зоноймнай түүхэ домогууд, үндэһэн соел, ёһо заншалнууд хэдэн олон уе сагай хугасаа соо буряад хүнэй ажабайдалтайнь, ажамидаралтайнь, шажан мүргэлтэйнь нягта холбоотой байһан юм, байнашье. Түрэл хэлэмнай, соел культурамнай түмэн жэлнүүдые дабажа, урда сагта байһан угсаатанаймнай эхэ, эсэгэнэрһээ аман үгөөр, үльгэр түүхөөр, арадай наадан болон дуунуудаар дамжан, мүнөөнэй саг хүрэтэр ерэһэн юм гэжэ хэндэшье мэдээжэ.

Хүтэлэгшэ - «Ага нютагайхин урданайнгаа ёһо заншалаа мартаагүй, угаа уһанда хаяагүй, мүнөө болотор үеһөө үедэ дамжуулжа ябанхай» - гэжэ хэлсэдэг гээшээ ааб даа. Энэмнай хадаа аба, эжынэрэймнай, эрдэм һуралсалай багшанарай болон олониитын энэ буяанта хэрэгһээ хажуу тээ байдаггүй таа олоной аша үреэр, эрмэлзэл хүсэлөөр бэелүүлэгдэнэ гэжэ омгорхон тэмдэглэмээр.

Хүтэлэгшэ - Эртэ урда сагһаа хойшо элинсэг хулинсагуудаймнай сахин абажа ябаһан буряад хэлэмнай мүлирэн - зохеогдон дамжажа, маанадай зүрхэ сэдьхэлэй, бодол хүсэлэй

бата зэбсэг болонхой. Бусад хэлэнүүдтэй хамта түрэл хэлэнэймнай аша туһаар энэ газар дэлхэй дээрэмнай ажаһуужа байһан арад зонуудай хоорондохи харилсаа барисаан бэхижэнэ, амгалан тайбан байдал тогтонижоно.

Хүтэлэгшэ - Он жэлнүүдэй һэлгээн соогуур арадаймнай хэлэ, бэшэгэй, ёһо заншалнуудай балартажа үгы болохогүйн тула Ага нютагтамнай түрэл хэлэеэ дэлгэрүүлхэ гэһэн эрилтэ табигдажа, жэл бүри тойрог дотор - һуурин, тосхонуудта Буряад Хэлэнэй Үдэрнүүд соносхогдожо, хүн зон, илангаяа һургуулиин һурагшад, залуушуул энээндэ ехэл эдэбхитэй хабаададаг болоһон. Буряад хэлэ бэшэг, үндэһэн соёл хүгжөөхэ хэрэгтэ нэн түрүүн үхибүүдэй гэртэхин ехэхэн үүргэ дүүргэдэг. Эрдэм гээшые дээдын ехэ дээдэ гээшэ тоолодог аба, эжынэр, наһайшуул – «Эрдэм бэлиг – эрхим баялиг» гэһэн буряад арадай сэсэ мэргэн үгэнүүдые баримталан, үхибүүдөө хара багаһаань гуримтай журамтайгаар, ажалша бэрхээр, эрдэм мэдэсэдэ шуналтайгаар хүмүүжүүлхые оролдодог.

Хүтэлэгшэ — Дни бурятского языка в нашем округе давно стали доброй традицией и собирают вокруг себя представителей самых разных поколений и национальностей. Несмотря на то, что Дни бурятского языка запланировано проводить дважды в течение года, всеми участниками и населением округа поддержано предложение о проведении постоянной целенаправленной и системной работы по развитию родного языка во всех сферах деятельности населения: и в образовательных организациях, в федеральных и муниципальных учреждениях, и дома – в кругу семьи.

Хүтэлэгшэ - «Буряад хэлэн ореошье һаа, хүдэр хэлэн, бэлээр хосорхогүй» - гэжэ манай Ага нютагһаа гараһан багша, мэдээжэ эрдэмтэн Дашинима Доржиевич Доржиевай хэлэһэн үгэнүүдые дабтан - дабтан хэлэхэ дуран хүрэнэ. Эдэ сэсэн, мэргэнээр хэлэгдэһэн үгэнүүдые баримталан, бидэ түрэл хэлэеэ үри хүүгэдтөө, ургажа ябаһан доодо үетэндөө дамжуулха ёһотойбди – гэжэ хүн бүхэн бодомжолжо ябаха ёһотой. Эндэ илангаяа гэртэхинэй үүргэ, оролдолго тон ехэ гэжэ һанагдана. Гэртэхин, багшанартай болон соелшодтой суг хамта зорилгоео нэгэдүүлбэл, үхибүүднай түрэл хэлэеэ, үндэһэн соелоо, ёһо заншалнуудаа үндэрөөр сэгнэжэ, аба эжынэрээ, үндэр наһатайшуулаа, аха захатанаа хүндэлжэ һураха, түрэһэн тоонто нютагтаа, Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжэхэнь дамжаггүй.

Хүтэлэгшэ - У нас в округе созданы самые благоприятные условия для сохранения и развития бурятского языка, традиционной бурятской культуры, успешной деятельности в этом направлении государственных органов управления, образования, культуры и творческой интеллигенции. Разработаны и реализуются дополнительные программы по всем школьным предметам, созданы учебные пособия, включающие изучение бурятского языка и культуры. В каждой школе и каждом детском садике реализуется свой учебный план по изучению бурятского языка.

Хүтэлэгшэ - Энэ намарай Буряад Хэлэнэй Үдэрнүүдэй турша соо хэдэн олон харалга – мүрысөөнүүд үнгэргэгдэхөөр хараалагдана.

•2015 он «Уранзохеолой жэл» гэжэ соносхогдоһон байжа, һуурин, тосхонуудай библиотекэ болон музейнүүдтэ уран зохеолшодтой уулзалганууд эмхидхэгдэхэ.

•Үхибүүдэй сэсэрлигүүдтэ, һургуулинуудта, дээдэ болон тусхай дунда һургуулинуудташье элдэб һонирхолтой уулзалганууд, , «Заншалай заршамууд» болон «Буряад арадай гоёл» гэһэн мастер-классуд, «Шагай наадан» гэхэ мэтэ хэмжээ ябуулганууд унгэргэгдэхэ.

•«Талын дуун» гэжэ нэрэтэй үхибүүдэй фольклорно ансамбльнуудай фестиваль, «Баян даа, түрэлхи хэлэмнай», «Эрхим диктант», «Талын аялгаханууд», «Барбаадай» гэһэн харалга – мүрысөөнүүд үнгэргэгдэхөөр хараалагдана.

•Агын аймагай соелой түбэй үүсхэлээр мүнөө жэл «Буряад хатар» гэһэн мастер – класс түрүүшынхиеэ үнгэргэгдэхэ юм.

Хүтэлэгшэ - Мүнөөдэрэй энэ баяр ёһололдомнай засаг захиргаанай хүтэлбэрилэгшэд, хүтэлбэрилэгшэдэй орлогшонор, эмхи зургаануудай, дээдэ болон дунда һургуулинуудай, үхибүүдэй сэсэрлигүүдэй хүтэлбэрилэгшэд, һургуулиин һурагшад, оюутад, сурбалжалагшад болон бусад зон хабаадажа байна.

Хүтэлэгшэ - Мүнөө Агын Бурятадай тойрогой захиргаанай соелой хүгжэлтын таһагай хүтэлбэрилэгшэ Рыгзын Цыренович Цыдендоржиевые микрофондо урижа, үгэ үгэнэбди.

(үгэ хэлэнэ)

Хүтэлэгшэ - «Россин эрхим багша» гэһэн федерально грантада хүртэһэн, Агын болон Усть-Ордагай буряадай тойрогуудай, Буряад республикын һургуулинуудай эхин шатын классудта үзэдэг ном зохеон гаргаһан, Агын аймагай Урда Агын дунда һургуулиин эхин шатын классай багша Татьяна Батоевна Базаргуруеваае урижа, үгэ үгэнэбди.

(үгэ хэлэнэ)

Хүтэлэгшэ - 2012 ондо Улан-Удэ хотодо үнгэргэгдэһэн Уласхоорондын «Эдир Будамшуу» гэһэн харалга-мүрысөөндэ Гран-при шанда хүртэһэн, Агын нэгэдэхи һургуулиин наймадахи классай һурагша Ананда Зыдыгмаевта үгэ үгтэнэ.

(үгэ хэлэнэ)

Хүтэлэгшэ - Таа бүгэдэниие Буряад Хэлэнэй Үдэрнүүдэй нээлтын һайндэрээр үшөө дахин хани халуунаар амаршалха зуураа, «Эхэ, эсэгынгээ нэрые дээрэ үргэн ябаха эдир хүбүүдүүд Ага нютагтамнай олоор үндын бодог лэ! Урин налгайхан абари зантай басагадууд – талын шэмэг болон дэнзэлжэл байг лэ! Агта хүлэгэй амыень татаха абын һүлдэнүүд олон боложо мүндэлэг лэ!» – гэжэ хүсэнэбди.

Энэ тайзан дээрэ Агын окружной гимназии 8-хи ангиин һурагша Цырегма Балдановаае уринабди. Цырегма «Эжы тухай» шүлэг уншахань. Анхаран шагнаябди.

(шүлэг уншана)

Хүтэлэгшэ - Мүнөө таа олоной анхаралда - шэхэнэй шэмэг, сэдьхэлэй баяр болгон, «Элеэ бүргэд» гэһэн буряад арадай дуу бэлэг болгон баринабди. Тайзан дээрэ – Агын тойрогой, Үбэр Байгалай хизаарай болон уласхоорондын харалга – мүрысөөнүүдэй лауреат Шадабай Санжидмаа.

(дуу дуулана)

Хүтэлэгшэ – Энэ тайзан дээрэ Ким Иванович Базарсадаевай нэрэмжэтэ үхибүүдэй уран һайханай һургуулиин эдир хатаршадые дахин уринабди. Тэдэнэй гүйсэдхэлдэ «Ёохор» хатар. Угтан абагты!

(хатар)

Хүтэлэгшэ – Хүдэтэ нүхэд! Ёохорой ехэ дүхэригтэ уринабди! Гар гараа барилсан, мүр мүртөө нэнгэлсэн, ёохор хатараа хатараял!

(РЦКД, Амар сайн, АСОШ №1, окружная гимназия)

Хүтэлэгшэ - Хүндэтэ нүхэд, Ага нютагайхин! Баялигай ехэ баялиг – түрэл һайхан хэлэеэ мартангүй, эдир жаахан үхибүүдтөө, сог залитайхан залуушуулдаа дамжуулан, тэдэнэйнгээ буряад хэлэеэ үзэхэдэнь арга шадалаараа дэмжэжэ байял гэжэ таанадтаа ханданабди.

Хүтэлэгшэ – Саашадаашье ерээдүйн сагта хүн түрэлтэн, ХҮН БҮХЭН агуу ехэ үүргэеэ мэдэржэ, түрэл һайхан хэлэеэ, үндэһэн түүхэ соелоо дээрээ үргэжэ, үри хүүгэдтөө, аша зээнэртээ дамжуулжа байхань болтогой!

Хүтэлэгшэ – Мүнөө, энэ октябрь һарын турша соо үнгэргэгдэхэ олон тоото хэмжээ ябуулгануудта таа бүгэдэн үри хүүгэдтэеэ, аха дүүнэртэеэ, хаяа хадхажа байһан хүршэнэртэеэшье эдэбхитэй хабаадахыетнай уряалнабди. Аймаг бүхэнэй арад зон, үндэһэ яһатан илгаагүй, аха дүү мэтэ амидаран, арад бүхэнэйнгөө ёһо заншал мандуулжа, хододоо жаргажа байхамнай болтогой!

Дахин уулзатараа баяртай!